��� ����� ��������� �� ��������� �����

��� ��������� �������

Το παλι� πολ�τευμα 

Το πολ�τευμα αυτ� γενν�θηκε σε αυτ�ν εδ� τον τ�πο, στην Ελλ�δα πριν απ� 5000 τουλ�χιστον χρ�νια και ονομ�σθηκε Δ η μ ο κ ρ α τ � α.  

Απ� τη γ�ννηση του μ�χρι τον 6^ο πΧ αι�να, δηλαδ� για 3000 τουλ�χιστον χρ�νια, το πολ�τευμα ε�χε �τυπη μορφ� χωρ�ς γραπτο�ς ν�μους. Ε�ναι το πολ�τευμα που ονομ�σθηκε απ� τον Φρειδερ�κο �νγκελς,  «Αυθ�ρμητη Δημοκρατ�α των ηρωικ�ν χρ�νων της Ελλ�δας».

Στο ερ�τημα γιατ� μ�νο στην Ελλ�δα αναπτ�χθηκε αυτ� το πολ�τευμα  – γιατ� η Ελλ�δα �γινε το λ�κνο της Δημοκρατ�ας – �χουν διατυπωθε� δι�φορες απ�ψεις . Κατ� μια απ� αυτ�ς,  πρωτογεν� α�τια  ε�ναι  η μορφολογ�α, το κλ�μα και οι υδ�τινοι π�ροι του Ελληνικο� χ�ρου και δευτερογεν�, η ελληνικ� γλ�σσα, η αλφαβητικ� γραφ� και η λογικ� αντ�ληψη.[1]

 �σως ε�ναι χρ�σιμο να αναφερθε� �τι μ�χρι τον 7^ο πΧ αι�να, οι �νθρωποι �λων των λα�ν του κ�σμου αντιμετ�πιζαν τ�σο τα φυσικ� φαιν�μενα �σο και τα  ανθρ�πινα  θ�ματα με δογματικ� τρ�πο· κ�ποιος Θε�ς �ταν υπε�θυνος γι’ αυτ�. Οι πρ�τοι που αντιμετ�πισαν τα φυσικ� φαιν�μενα με τη λογικ�, με το λ�γο, �ταν οι �λληνες προσωκρατικο�  φιλ�σοφοι της Ιων�ας, οι ονομαζ�μενοι και φυσικο� φιλ�σοφοι. Την αντιμετ�πιση με τη λογικ� των �λλων θεμ�των ( του ανθρ�που, της κοινων�ας), �ρχισε ο Αθηνα�ος φιλ�σοφος  Σωκρ�της (470-399 πΧ) .

Η Αυθ�ρμητη Δημοκρατ�α ακολο�θησε μια εξελικτικ� πορε�α δαρβινικο� τ�που, μπολι�στηκε με το λ�γο των φιλοσ�φων της Ιων�ας  και �φτασε στη β�λτιστη μορφ� της – μεσουρ�νησε -  στην Αθ�να με τους ν�μους του Κλεισθ�νη (570 – 507 πΧ)

Δ�ο περ�που αι�νες αργ�τερα, το 322 πΧ, το πολ�τευμα της Αθηνα�κ�ς Δημοκρατ�ας π�θανε, σαν πρ�ξη και σαν ιδ�α, �χι απ� την παθογ�νεια της, αλλ� απ� εξωτερικ� παρ�μβαση.[2]

Χρει�στηκε να περ�σουν 2000 χρ�νια για να ανακαλ�ψουν ξαν� οι �νθρωποι αυτ� το παλι� πολ�τευμα και να αρχ�σουν να εφαρμ�ζουν τις ιδ�ες και τις αρχ�ς του στα υπ�ρχοντα συστ�ματα εξουσ�ας. Η προσπ�θεια αποδοχ�ς και εφαρμογ�ς των ιδε�ν της αρχαιοελληνικ�ς δημοκρατ�ας δεν ολοκληρ�θηκε· συνεχ�ζεται ακ�μη.

Οι βασικ�ς αρχ�ς της Δημοκρατ�ας

Το πολ�τευμα της αρχαιοελληνικ�ς, της �μεσης Δημοκρατ�ας, αξιολογο�μενο με τις κρατο�σες σ�μερα λογικ�ς (φιλοσοφ�ες), στηρ�ζεται :

(1)   Στη λογικ� του συν�λου ( του Set στα μαθηματικ�, του, �λου στη φιλοσοφ�α)  και

(2)   Στη λογικ� του τυχα�ου ( της τυχαι�τητας στις επιστ�μες, της κλ�ρωσης στην κοινωνικ� ζω�)

Για χιλι�δες χρ�νια, ακ�μη και σ�μερα, οι δ�ο αυτ�ς λογικ�ς, αποτελο�σαν για τα συστ�ματα �σκησης της εξουσ�ας,  «παραδε�γματα προς αποφυγε�ν»·  σε �λες τις χ�ρες και τους λαο�ς. Εξα�ρεση αποτελε� �να παρ�θυρο στο χωρ�χρονο με στοιχε�α: Ελλ�δα . Αθ�να,  6^ος- 5^ος - μ�σα 4^ου πΧ  αι�να.

Οι μοντ�ρνες ιδ�ες για το σ�νολο και την τ�χη.

Το σ�νολο θεωρε�το μια οντ�τητα με απροσδι�ριστη και ευμετ�βλητη  συμπεριφορ� που δεν καθορ�ζονταν απ� σταθερο�ς καν�νες. Επ�μενο αυτ�ς της θε�ρησης �ταν η δημιουργ�α καθεστηκυ�ας αντ�ληψης �τι η �σκηση εξουσ�ας απ� το σ�νολο αποτελε�  πρ�ξη ουτοπικ� και επικ�νδυνη. Η εξουσ�α, δηλαδ�  η λ�ψη  και η υλοπο�ηση των αποφ�σεων, δεν μπορο�σε να ασκε�ται απ� το σ�νολο. Οι αποφ�σεις �πρεπε να λαμβ�νονται απ� �να μ�νο στοιχε�ο του συν�λου· τον φωτισμ�νο μον�ρχη � �στω τους λ�γους εκπροσ�πους των πολιτ�ν, που εκλ�γονται με κριτ�ριο την μεγ�λη, υποτ�θεται,  «πνευματικ� και ηθικ� ισχ�» που διαθ�τουν.

Η υλοπο�ηση �μως των αποφ�σεων ;

Αυτ� πραγματοποιε�ται μ�νο απ� το σ�νολο. Αντ�θετη �ποψη δεν �χει καν�νας· ο�τε αυτο� που λαμβ�νουν τις αποφ�σεις.

Μ�πως �μως αυτ� συνιστ� λογικ� και ηθικ� αντ�φαση ;     

Η Τ�χη. Μ�χρι πρ�σφατα η τ�χη θεωρε�το μια οντ�τητα τυφλ� που στερε�ται στ�χων και προοπτικ�ς. Σ�μφωνα �μως με ν�ες απ�ψεις, �πως αυτ�ς του Πριγκ�ζιν[3] , «η τ�χη ε�ναι συν�νυμο του μη ντετερμινισμο�». Αυτ� με απλ� λ�για σημα�νει �τι η τ�χη δεν ε�ναι τυφλ� και χωρ�ς στ�χους, αλλ� και «μ�τια» και στ�χους �χει που �μως εμε�ς σ�μερα δεν μπορο�με να τα «δο�με» γιατ� δεν υπακο�νε στη νομοτ�λεια του ντετερμινισμο� αλλ� στη νομοτ�λεια του  Χ�ους[4] .

Οι παραπ�νω κλασικ�ς απ�ψεις για το σ�νολο και το τυχα�ο, �ρχισαν σιγ�-σιγ� να αναθεωρο�νται στους δι�φορους κλ�δους της επιστ�μης· στη Φυσικ�, στα Μαθηματικ�, στη Βιολογ�α, στην Κοσμολογ�α, στην Κοινωνιολογ�α, στη Γλωσσολογ�α στην Πολιτικ�.

Ας επιχειρ�σουμε λοιπ�ν μ�α πολ� συνοπτικ� επισκ�πηση  αυτ�ν των ν�ων ιδε�ν.

Στη Φυσικ�.  Στη νε�τερη Φυσικ� και ειδικ�τερα στην Στατιστικ� Μηχανικ�, το σ�νολο των στοιχε�ων εν�ς συστ�ματος και η τυχα�α συμπεριφορ� τους, οδηγο�ν σε  ν�μους που �χουν την �δια ισχ� με αυτο�ς της Κλασικ�ς Φυσικ�ς. Για παρ�δειγμα, ο ν�μος του Ωμ[5] που διδαχθ�καμε στο Γυμν�σιο �τι προκ�πτει απ� την εμπειρ�α και το πε�ραμα, στην Στατιστικ� Μηχανικ� ε�ναι μαθηματικ� (λογικ�) συμπ�ρασμα που βασ�ζεται  στη λογικ� του συν�λου και του τυχα�ου.

�νας �λλος ν�μος που στηρ�ζεται στη λογικ� του συν�λου και του τυχα�ου ε�ναι ο ν�μος της εντροπ�ας. Ο ν�μος αυτ� �γινε αιτ�α της καθι�ρωσης μιας ν�ας κατηγορ�ας ν�μων στη φυσικ� που ονομ�στηκαν στατιστικο� ν�μοι[6].

Στη Στατιστικ�.   Ο κλ�δος αυτ�ς των μαθηματικ�ν, στηρ�ζεται επ�σης στη λογικ� του συν�λου και του τυχα�ου και ε�ναι πολ� γνωστ�ς απ� τις εφαρμογ�ς που �χει σε τ�σους και τ�σους τομε�ς· στην �ρευνα, στην οικονομ�α, στη διο�κηση, στις δημοσκοπ�σεις . Τα συμπερ�σματα �μως στη  στατιστικ�, προκ�πτουν απ� �να «απε�ρως» μικρ�τερο πλ�θος στοιχε�ων σε σ�γκριση με αυτ� των ν�μων της Φυσικ�ς. Αυτ� �χει σαν αποτ�λεσμα οι μεν στατιστικο� ν�μοι της Φυσικ�ς να �χουν στην πρ�ξη  βεβαι�τητα, εν� τα στατιστικ� συμπερ�σματα κ�ποια πιθαν�τητα και μ�λιστα μετρ�σιμη. Γενικ�, η πιθαν�τητα να ισχ�ει �να στατιστικ� συμπ�ρασμα ε�ναι τ�σο μεγαλ�τερη �σο μεγαλ�τερο ε�ναι το πλ�θος των στατιστικ�ν στοιχε�ων. Αυτ� την σχ�ση τη βι�νουν οι πολ�τες κατ� την σταδιακ� ανακο�νωση των εκλογικ�ν αποτελεσμ�των.   

�λλο σημαντικ� �σως στοιχε�ο για την καταν�ηση του κ�ρους των συν�λων ε�ναι �τι  στη μαθηματικ� διαχε�ριση αυτ�ν - στη «Θεωρ�α Συν�λων» -  τα σ�νολα θεωρο�νται αυτ�νομα μεγ�θη, ανεξ�ρτητα απ� το ε�δος των στοιχε�ων τους. Οι  ιδι�τητες των συν�λων, δεν ταυτ�ζονται με αυτ�ς των στοιχε�ων που τα αποτελο�ν

Στη Βιολογ�α

Τα συμπερ�σματα της λογικ�ς του συν�λου και του τυχα�ου στη Φυσικ� και στη Στατιστικ� προκ�πτουν απ� τη μαθηματικ� διαχε�ριση στοιχε�ων που στερο�νται - � θεωρο�με �τι στερο�νται - δυνατ�τητας αυτοοργ�νωσης (πχ τα μ�ρια εν�ς αερ�ου). Τι ισχ�ει �μως σε σ�νολα απ� �μβια στοιχε�α, απ� ανθρ�πους για παρ�δειγμα με βο�ληση και δυνατ�τητες αυτοοργ�νωσης ;  Απ�ντηση στο ερ�τημα αυτ� δ�δεται απ� τη θεωρ�α του  Gestalt[7], (θεωρ�α του οργανωμ�νου συν�λου), που αναπτ�χθηκε απ� Γερμανο�ς Ψυχι�τρους, Ψυχολ�γους και Φιλοσ�φους. Κατ� την θεωρ�α αυτ� οι δυνατ�τητες εν�ς οργανωμ�νου συν�λου ε�ναι �σες � μεγαλ�τερες απ� το �θροισμα των δυνατοτ�των �λων των μελ�ν του συν�λου και κατ� με�ζονα λ�γο απ� τις δυνατ�τητες οιουδ�ποτε μ�λους του συν�λου

Για παρ�δειγμα, οι δυνατ�τητες της οργανωμ�νης κοινων�ας ε�ναι π�ντοτε μεγαλ�τερες απ� τις δυνατ�τητες οιοδ�ποτε μ�λους της κοινων�ας, �στω και αν αυτ� ε�ναι μια μεγαλοφυ�α, �νας γν�σιος Μεσσ�ας. Το τι ισχ�ει για την  περ�πτωση εν�ς ιμιτασι�ν Μεσσ�α ε�ναι αυτον�ητο.

Στον Στρουκτουραλισμ�

Ο Στρουκτουραλισμ�ς � δομολογισμ�ς � δομισμ�ς, ε�ναι �να κ�νημα ν�ων ιδε�ν με εφαρμογ�ς στη Γλωσσολογ�α, στην Ανθρωπολογ�α, στην Κοινωνιολογ�α και σε �λλες επιστ�μες �πως αυτ� των καλ�ν τεχν�ν.

Το κ�νημα ιδε�ν του Στρουκτουραλισμο� βασ�ζεται στο αξ�ωμα �τι η εξ�λιξη και τα χαρακτηριστικ� των συστημ�των διαμορφ�νονται απ� οργανωμ�να σ�νολα στοιχε�ων  που ονομ�ζονται  στρουκτο�ρες � δομ�ς,  και �χι απ� τα βασικ� στοιχε�α αυτ�ν, τα �τομα.

Για παρ�δειγμα, στον κοινωνικ� στρουκτουραλισμ�, τα χαρακτηριστικ� και η εξ�λιξη των κοινωνι�ν, δεν διαμορφ�νονται απ� τα �τομα της κοινων�ας, αλλ� απ� κ�ποιες δομ�ς της (σ�νολα ατ�μων) �πως ε�ναι η οικογ�νεια, η γενι�, η φατρ�α, η φυλ�, η π�λη.      

Συμπερ�σματα

Απ� τα προαναφερθ�ντα προκ�πτουν  τρ�α σημαντικ� συμπερ�σματα:

1.Το αξ�ωμα της λογικ�ς του συν�λου και του τυχα�ου, �τι δηλαδ� η μορφ� και η εξ�λιξη εν�ς συστ�ματος  καθορ�ζεται απ� τη συμμετοχ�  �λων των στοιχε�ων του συστ�ματος και �χι απ� το �να η κ�ποια λ�γα στοιχε�α αυτο�, �χει γενικ� ισχ�.

2. Οι ιδ�ες και αρχ�ς της Αρχαιοελληνικ�ς, της �μεσης Δημοκρατ�ας αξιολογο�μενες με τις σημεριν�ς αντιλ�ψεις, ε�ναι ορθολογικ�ς, ηθικ�ς και αποτελεσματικ�ς, και �χι, �πως κ�ποιοι υποστηρ�ζουν – απ� �γνοια � ιδιοτ�λεια -  αναχρονιστικ�ς, αναποτελεσματικ�ς και ουτοπικ�ς.

3. Οι απ�ψεις πνευματικ�ν ανθρ�πων και απλ�ν πολιτ�ν, �τι η επιστροφ� στις αρχ�ς της �μεσης Δημοκρατ�ας – που προφαν�ς θα προσαρμοσθο�ν στα σημεριν� δεδομ�να – αποτελε� το μ�νο δρ�μο υπ�ρβασης της σημεριν�ς γενικ�ς κρ�σης, ε�ναι �να μοναδικ�  παρ�θυρο ελπ�δας.

Μακ�ρι οι �νθρωποι να αποφασ�σουν να ανο�ξουν ξαν� αυτ� το παρ�θυρο ελπ�δας. Μακ�ρι να πεισθο�ν �τι η σημεριν� ψηφιακ� τεχνολογ�α μπορε� να διασφαλ�σει λειτουργικ� και οικονομικ� εφικτοτητα, σε αυτ� τους την προσπ�θεια· στην προσπ�θεια λειτουργ�ας της Ψηφιακ�ς �μεσης Δημοκρατ�ας.